كوهدشت از شمال به استان كرمانشاه، از شمال باختري، جنوب و جنوب باختري به استان ايلام و از خاور به شهرستان خرم آباد محدود ميشود. مركز شهرستان كوهدشت از نظر جغرافيايي در ۴۷ درجه و ۳۶ دقيقه درازاي خاوري و ۳۳ درجه و ۳۲ دقيقه پهناي شمالي و ارتفاع ۱۱۹۵ متري از سطح دريا قرار دارد. آب و هواي كوهدشت معتدل و نيمه خشك بوده و بيش ترين دماي هوا در اين منطقه ۴۲ درجه و كمترين دما ۷- درجه است. ميزان بارندگي اين شهرستان به طور متوسط ۴۵۰ ميلي متر در سال است. جنس خاك منطقه آهكي و رسي است و مهم ترين اقلام زراعي و باغي شهرستان كوهدشت شاملگندم، جو، بنشن، ذرت، چغندرقند، تره بار، سيب، انار، انگور، هلو، انجير و زردآلو است. دامداري نيز به شيوه هاي سنتي در اين شهرستان رواج كامل دارد. شهرستان كوهدشت از وضع اقتصادي نسبتا خوبي برخوردار است و محصولات كشاورزي و دامداري آنجزو صادرات شهرستان به شمار مي آيند. مسيرهاي دسترسي از اين شهرستان به اطراف را راه آسفالت فرعي كوهدشت – خرم آباد به سمت خاور به طول ۹۴ كيلومتر و راه آسفالت اصلي به سمت جنوب باختري به طول ۱۸ كيلومتر تا راه سراسري اصلي دزفول ـ كرمانشاه تشكيل ميدهد.
تنگه شيرز
در محل تلاقی سه استان کرمانشاه، ایلام و لرستان تکهای از زمین زیبایی و شگفتیهای خود را به نمایش گذاشته است. نام این منطقه دیدنی تنگه شیرز است که همچون نگینی در میان ایران میدرخشد. این تنگه ۵ کیلومتر طول دارد و در میان آن رودخانهای در جریان است که در دهانه ورودی شیرز به رودخانه سیمره میپیوندد.
این مکان با دیوارههایی با ارتفاع ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر محصور شده است. شیب این دیوارهها با ارتفاعی کمتر از ده متر در نزدیکی روستای گُدارگَه آغاز میشود و در پرتگاه هفت رَک و انتهای دره به اوج خود میرسد.
همزیستی صخرههای خشن و تیز با درختانی که در جای جای تنگه روییدهاند بسیار جالب توجه است. فرسایش سنگها و صخرهها شکل خاصی را در این مکان پدید آوردهاند. دیوارههای آهکی چین خورده که در اثر بارندگی دچار فرسایش شده و رگههایی از رنگ سیاه به خود گرفتهاند در این دره خودنمایی میکنند. گاه صخرههای سر به فلک کشیده در دوسوی تنگه به هم میرسند و امکان تماشای آسمان را میگیرند. گاه سقوط سنگها از ارتفاع، مسیر آب جاری در رودخانه را عوض کرده و شکل تازهای به طبیعت بخشیده است.
تنگه شیرز در ۵۵ کیلومتری شهر کوهدشت استان لرستان، در بخش زردلان و در منطقهای به نام اولادقباد قرار دارد. این تنگه در ضلع شرقی رشته کوه وره زرد و در مجاورت رودخانه سیمره، شاخه اصلی کرخه، واقع شده است.
این تنگه از روستای گدارگه تا کناره رود سیمره با جهت جنوب شرقی – شمال غربی کشیده شده است. شیرز با هندسه ویژه صخرههایش و با پدیده زمین ساختاری کمنظیرش جاذبه ژئوتوریستی خاصی در چین خوردگی زاگرس به شمار میرود. زمینشناسان عقیده دارند این دره در نتیجه فرسایش سنگهای رسوبی با لایهبندی مشخص شکل گرفته است. این سنگها در دوران سوم زمینشناسی یا مزوزوییک در یک محیط دریایی، نهشته شدهاند و به سازندهای آسماری شهرت دارند.
دیدنیهای تنگه شیرز
غار: علاوه بر خود تنگه که به تنهایی برای گذراندن ساعاتی طولانی تفریح و لذت بردن و متحیر شدن کافی است، در میان پیچ و خم تنگه، مناظر و جاذبههایی وجود دارد که بسیار درخور توجه است. یکی از این جاذبهها چشمههای کوچک و بزرگی است که در جای جای تنگه به چشم میآید. یکی از این آبشارها به نام شیرز نامگذاری شده است.
آشیانه پرندگان: سنگها و صخرههای تند و تیز که برخی یادگاری از روزگاران کهن هستند از دیگر دیدنیهای این تنگه به شمار میروند. این سنگها با سوراخهای کوچک و مشبکی که دارند، مامن امنی برای پرندگان فراهم ساختهاند و آشیانههایی در آنها دیده میشود.
پل خدا: در تنگه شیرز غاری به طول ۱۵۰ متر وجود دارد که رودخانهای از میان آن عبور میکند. آبی که در این غار جاری است تا زانو میرسد و از محلی به نام نیزه میآید. برای رفتن به داخل غار باید تن به آبی سرد زد، اما تماشای شگفتیهای خلقت و استالاگتیتها را ممکن میکند.
مناره سنگی: در میان دره شیرز ستونی وجود دارد که به دست طبیعت و در طی میلیونها سال به دست باد و زلزله پدید آمده است. ارتفاع این ستون از کف صخره تا راس ۸۰ متر و قطر آن ۱۰ متر است و به مناره سنگی شهرت دارد. بدون شک تماشای این صخره میتواند جالب و تجربهای متفاوت باشد.
پرستشگاه سرخ دم
محوطه باستانی سرخ دم لری در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی کوهدشت در منطقه لکستان واقع شده است که به واسطه قرمز بودن خاک دامنه کوه به سرخ دم معروف است. در این محوطه گذشته از یک پرستشگاه، سازههایی اطراقگاهی نیز کشف شده است. پرستشگاه سرخ دم لری در لایه دوم محوطه پیدا شده و سازهای احتمالا دو طبقه بوده که طبقه اول از سنگ لاشههایی نا متساوی با ارتفاع زیاد و شامل دیوارهای اصلی و فرعی بوده است. بقایایی از خشت پخته و خام نیز دیده شده که احتمالا برای ساخت طبقه دوم بوده است. نقشه کلی این بنا اطاقی مرکزی بوده که در آن سازهای شبیه یک آتشدان چلیپایی شکل از خشت ساخته شده است.
این سایت عظیم باستانی که دکتر اشمیت اولین بار در آن حفاری نمود نتایج مهمی را پیش روی محققان گذاشت. کشف معبدی به شیوه و سبک آشوری در این نقطه دلیل بر نفوذ و تأثیر هنر آشوری بر منطقه لرستان است. در این عبادتگاه اشیای نذری که در داخل دیواره معبد کار گذاشته بودند کشف شد، همچنین آیینههای برنزی (مفرغی)، مهرههای استوانهای و مجسمههای کوچکی از مرد و زن مشاهده و کشف شد. عبادتگاهی که در این مقطع زمانی وجود داشته است متعلق به گروههایی بوده که از سراسر استان در این معبد اجتماع کرده و آداب خاص دینی خود را انجام دادهاند. اشیا مفرغی سرخ دم لری اینک زینت بخش موزههای ملی و شخصی دنیاست.
مقبره داود رشید
مقبره داود رشید (داود رش) مربوط به دورانهای تاریخی پس از اسلام است و در ۱۰ کیلومتری شمال غربی کوهدشت واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غار میرملاس
غار میرملاس در حدود ۱۸ کیلومتری شمال شرقی کوهدشت، لرستان قرار دارد. نقاشیها و نگارههایی بر دیوارههای جنوبی و شمالی این غار باقی مانده است که بیشتر صحنههایی از رزم، شکار، انسان و حیوان را نشان میدهد. نقوش حیواناتی چون گوزن، گاو، سگ، روباه و خصوصا اسب و سوار در حال تیراندازی و شکار و موضوعات رزمی با رنگهای قرمز و سیاه بر دیواره این غار نقش بسته است. اندازه صورتها در نگارههای سنگی میرملاس بین ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر و اغلب با نقشهای حیوانات به صورت نیمرخ است.
نفاشیهای روی این غار فاقد هرگونه پوشش و محافظ است. ورودی غار به علت ریزش طبقات فوقانی مسدود است. نقوش دیواره ایوان غار توسط عوامل انسانی و طبیعت مخدوش شده و به سختی قابل مشاهده است.
غار عالی آباد
غار عالی آباد کوهدشت در منطقه کوهدشت واقع شده و یکی از محلهای سکونت انسانهای پيش از تاريخ بوده است. غار پس از يک فرود ۶ متری تا عمق ۴۲۰ متری ادامه میيابد. برای بازديد كامل از اين غار، وسايل فنی كامل مورد نياز است.
پل کشکان
پل کشکان با قدمتی که به قرن چهارم هجری قمری و دوره حکومت آل حسنویه بازمیگردد، در فاصله ۵۱ کیلومتری کوهدشت و روی رود کشکان قرار دارد. با حدود ۳۰۰ متر طول، هماکنون تنها ۱۲ دهنه از پل باقی مانده است و ارتفاع آن از ۱۰ تا ۲۶ متر تغییر میکند. در گذشته این پل شهر شاپورخواست را به مناطق غرب استان لرستان و کرمانشاه متصل میکرد و در متون تاریخی از آن با نام کژکی یاد شده است. مصالح بهکار رفته در ساخت پل شامل سنگ، گچ و آجر میشود و برخی از پایههای پل با سنگهای بزرگ و حجاریشده ساخته شدهاند. این سازه که در سال ۱۳۸۲، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده بود، در اثر سیلاب فروردین سال ۱۳۹۸ متحمل آسیب های جدی شد . نقوش صخرهای هومیان بر روی غاری در شمال شهرستان کوهدشت و در شمال غرب استان لرستان حکاکی شدهاند. اطلاعات دقیقی از زمان ایجاد این شکلها در دست نیست اما احتمال میرود مربوط به دوره پارینه سنگی باشند. این نقوش معمولاً آرزوهای نقاش را به تصویر میکشد، وجود این نقوش نشان از دیرینگی سکونت انسان در این مناطق دارد. نقوش صخرهای هومیان با نقش لنگر کشتی آغاز و سپس نقشهایی از میادین شکار گوزن به صورتهای فردی و جمعی پایان مییابد. تعداد این نقشها در غار هومیان ۱۰ نقش و در دره میرملاس ۱۸ نقش است که بیشتر آنان به رنگهای سیاه و زرد کشیده شدهاند.
قلعه منیژه
قلعه تاریخی منیژه از جاذبههای گردشگری شهر کوهدشت است. طول باروی قلعه متجاوز از ۱۰۰ متر است كه در قسمت شمال آن آثار چند اتاق ديده میشود. سطح عمومی قلعه نزديک به ۲۵۰۰ متر مربع است. در قسمت جنوبی اتاقها آثار يك مخزن بزرگ آب ديده میشود كه ديوار آن ساروج كشی شده است. راه ورود به قلعه فقط از سمت دره است كه به سوی آن امتداد دارد. اهميت اين قلعه در تسلط آن بر دره های اطراف و وسعت ديد جالب توجه آن است كه موجب حيرت بينندگان و جهانگردان میشود. در داخل قلعه نقبی عجيب و جالب توجه وجود دارد كه دهانه آن تا ۱۰ متر به طرف خاور و جنوب دارای شيبی تند است و ۱۵ متر عمق دارد. سقف اين نقب با نوعی ساروج قالببندی و تاق زده شده است در انتهای راهرو چاهی است با قطر دهانه يک متر، كه اطراف ان سنگ چين شده و عمق آن ۲۲ متر است ولی آب ندارد. سكههايی كه از اين محل به دست آمدهاند به دوره اشكانی مربوط می شوند
مقبره سيد ابوالوفا
مقبره(گنبد) ابوالوفا در ۲۵ كيلومتری غرب كوهدشت و بر دامنه كوهی به نام «بره كاظم» واقع شده است. اين مقبره مدفن سيد ابوالوفا يكی از هفت نفری است كه از دسته دوم پيشوايان اهل حق و از ياران برجسته سلطان اسحاق بودهاند كه نسبتش بهحضرت امامموسی كاظم (ع) میرسد و رهبری اين فرقه را به عهده داشته است. ابوالوفا در اواخر سده هفتم يا درنيمه اول سده هشتم میزيسته است.